Hayvanlar İnsanlardan Daha mı Ahlaklı? Evet, öyleler

Marc Bekoff
Etoloji Yazıları


İnsanlar bana kediler köpeklerden daha mı akıllı diye sorduğunda, ben her zaman “kediler kedi olmak için ne yapmaları gerekiyorsa onu yaparlar, köpekler de köpek olmak için gereken neyse onu yaparlar” diyorum. Bazen şöyle bir şey oluyor, eğer şempanzelerin kuşların yapamadığı bir şey yaptığını görürsek o zaman insanlar şöyle söylüyor, “ bak, gördün mü şempanzeler kuşlardan daha zekiler”, ama eğer kuşların da şempanzelerin yapamadığı bir çok şeyi yapabildiği ortaya çıkarsa , hiç kimse “kuşlar şempanzelerden daha zekiymiş” demez. Bu yüzden, bir biyolog olarak karşılaştırmalı soruların insanları yanlış yönlendirebileceğini söylemem lazım.


Ahlak konusuna gelince, insan kadar kötülük dolu bir hayvanın bugüne dek varolduğuna ya da şu anda böyle bir hayvan olduğuna inanmıyorum. İnsanlar Jande Goodall’un gözlemlerinden bir örnek verebilirler hemen, iki sene önce Goodall 6 erkek şempanzenin bilinçli bir şekilde 6 şempanzeyi kovalayıp öldürdüğünü görmüş, ama 50 senelik inceleme süresi içerisinde meydana gelmiş tek bir olaydan söz ediyoruz burada.. İnsanlar şu soruyu da sorabilir: “peki ya avcı hayvanlar?”. Bir kurdun geyik öldürmesi ya da bir aslanın bir ceylanı öldürmesi kötülük ya da ahlaksızlık örneği değildir, onlar böyle yaşıyorlar, bütün dünyanın avcı ve av olmak şeklinde evrim geçirmemiş olmasını dilesem de durum bu. Avcı hayvanların da kötü olduğunu düşünmüyorum.


İhtiyaç fazlası öldürmelerle çok nadiren karşılaşıyoruz. İnsanlar şu soruyu sorabilirler, “peki ya tavuk kümeslerine saldıran tilkilere ne diyeceksin?” Her zaman şu cevabı veririm: “peki ya kümeslere saldırmayan bir çok tilki yok mu?” bazen günah keçisi hayvanlar görürüz- mesela kurt sürüsü içinde ya da çakal sürüsü içinde bir tane ya da hatta bir köpek sürüsü içerisinde de olabilir, ama bunlar gerçekten çok nadiren görülüyor. Wild Justice adlı kitabımda altını çizdiğim şeylerden biri, kötü ya da ahlaksızca olana odaklanmanın bizi iyi olan her şeyden kopardığını söylemekti.


Şubat ayında çıkacak olan yeni kitabımın adı. The Animal Manifesto. Burada California Üniversitesi’nde psikolog olan Dacher Keltner’ı takip ediyorum. Keltner “Born to be Good” adında bir kitap yazmıştı. Buradaki argümanı, iyi olmak için doğan canlıların sadece insanlar olmadığı, hayvanların da iyi olmak için doğduğuydu.

Literatüre baktığımızda primat ve diğer hayvanlar üzerinde yapılan bütün çalışmalar sonucunda bu hayvanların davranışlarının %90’ının olumlu ya da “sosyale yakın” gibi bir niteliği olduğunu görüyoruz. Benim tartışmak istediğim, Frans de Waal gibilerin tartışmaya devam ettiği şey ise elbette hayvanlar birbiriyle rekabet halindeler, elbette iğrenç şeyler yapabilirler, ama eldeki verilere baktığımızda doğa baştan aşağı kana boyanmış değil; hem türler içinde hem türler arasında bir çok empati ve şefkat örneğine rastlıyoruz.


İnsanlar temelde büyük beyinli, bencil ve oldukça kaba memeliler ve bizler her yerde yaygınız, her yerde varız. Yaptığımız korkunç şeyleri yapmamıza izin veren bir beyine sahip olacak şekilde evrimleşmişiz, ama gene yaptığımız nice harika şeyi de bu beyine borçluyuz. Wyoming’teki bir kurt sürüsü mesela Utah’daki bir kurt sürüsüne saldıracak kabiliyete sahip değildir. Espri yapmıyorum burada. Bence yer değiştirebilme yeteneğimiz, büyük beyinlerimiz ve teknolojik “gelişmeler”, sayımızın bu kadar çok olması ve aşırı tüketen bir tür olmamız ve çok yoğun nüfuslar içerisinde yaşıyor olmamız negatif davranışlara yol açıyor.


Yabani hayvanların iğrenç olmalarına izin verecek lüksleri ve zamanları yok. Kurtlar için teke tek kapışmanın yaralanma anlamında bedeli büyük ama ben Amerika’da olup da uzakta bir ülkeye roket attığımda benim yaralanma riskim neredeyse sıfır.


O halde insanlardan daha ahlaklı hayvanlar var mı? Başka hayvan uluslarını ve toprak alanları işgal etmek anlamında söylüyorsak, hayvanlar bu eylemleri insanlardaki sıklık ve iştahla yapmazlar. Hayvanların daha ahlaklı olduğunu söylemeyi istediğimden hala emin değilim; ben bazen bunun onların nasıl yaşadığı ve kim olduklarının bir parçası olduğunu söylemek istiyorum. Davranış oranları insanların ve hayvanların oldukça işbirliğine açık ve empatik canlılar olduğunu gösteriyor; ama hayvanlarda insanlardaki gibi savaşlara rastlamıyoruz- bu yüzden eğer bu açıdan bakarsak, hayvanların daha ahlaklı olduğunu söyleyebiliriz.


Çeviri: CemC


Kaynak: Hayvan Özgürlüğü Hareketi ve Felsefesi